Uruguay

Ilk gunden beri Uruguay bize acaba ben burada yasabilir miyim dedirtti. Ulkenin at ve et yetistiriciligine dayanan ekonomisi, suyun ve benzinin cok ucuz olmasi. Egitimin ve sagligin hala ucretsiz ve yuksek standartta olmasi. Ulkenin baskentinde yasayip is cikisi plaja gidebilmek. Yollar evler dokulse de halkinin mutevazi, fakir ve gururlu olarak tanimlayabilecegimiz karakteri )

Brezilya'da acaba burada yasayanabilir mi hissi bile gelmemisti.. Sao Paolo'lu arkadasimizin "orada kendilerini Avrupali saniyorlar" dedigi Arjantin'e gecince acaba sorulari basladi. Buenos Aires ve ozelinde Palermo mahallesinde, belki burada yasanabilir demeye baslamistik... Arkadasimiz cok hakliydi, Avrupali olan bircok seyi ile Buenos Aires bize asinaydi. Kentte hemen uyum sagladik ve keyfini cikardik.

Oysa Uruguay'lilar da Arjantinlileri burnu buyuk ve fazla pariltili buluyorlardi, kendilerini ise emin ve rahat. Bu rahatlik bize de iyi geldi, sonucta kendine yetme ihtimali yuksek bir ulkedeydik. (Ulkede kagit toplayarak gecinen aile sayisi 1500 mus)

Ustune ustluk Mandela'nin yitip gitmesi ardindan bu dunyada ardindan aglanacak lider kaldi mi sorumuza alternatif bir yanit gibi gorulen Jose Mujica'nin varligi ve uygulamaya koydugu politikalar zihin kurcaliyordu. ( bkz. Guardian 13.12.13 Tarihli roportaj).Kurtaj ve ayni cinsiyet evliliklerine verdigi destegin ardindan gectigimiz hafta devletin marihuanna uretmesine yonelik yasayi cikardi. (Ozellikle su gunlerde memleketimizde gordugumuzun aksine) basbakanlik sarayi yerine Montevideo periferisindeki bir barakada yasiyor, yetistirdigi cicekleri hala Pazar gunleri semt pazarinda satiyor. Maasinin 4/5'ini ihtiyaci olanlara dagitiyor....

Ama....
Tabii ki her devlet baskani gibi kuresel pazarla yuzlesmek yani ulkenin ekonomisini idare etmek zorunda.

Komsusu Arjantin, kuresel pazarin sartlari ve dis borclarla basedebilmek adina icine kapanmis (ya da halki kapatmis!) yerli mali yurdun mali diyor. Ulkeye kuresel markalarin girisi zor ve kisitli. Bu durum her ne kadar yaraticiligi koruklese de, enflasyon yuksek ve dengesiz. Halk devlete guvensiz. Hayatlar hergun devletin resmi Arjantin dolari kuru ile karaborsanin Mavi dolarin kuruna gore sekilleniyor.
Bu durum, Arjantinlilerin sanki bir vilayetleriymiscesine muamele ettikleri Uruguay'a da yansiyor. Poertoneolar, gunde 300 ABD dolari ile kisitli haklarini Uruguay'daki ATMlerden 6 dolar komisyon karsiligi cekebilmek icin Uruguay'a geliyorlar. Uruguay'in turim, mavi dolar piyasasina ek olarak sahip oldugu casinolar ve simdi de marihuanna pazariyla, Latin Amerikanin Tahtakalesi olmasi kacinilmaz gibi gorunuyor.

Tum bunlara karsin, Baskan Jose'nin esas bas etmek zorunda oldugu ise halkinin yeni yeni pencesine takildigi tuketim canavari. Roportajda dedigi gibi, kendi halkindan onun gibi mutevazi bir hayat surdurmelerini beklemek naifliginde degil. Araba kredisi, insaat, mutenalasma vb. kuresel tuzaklariyla tanisan Uruguaylilar hem eski konfor sartlarini surdurmek hem de tuketerek kuresellesmek istiyor...

Bize bir -suana kadar gorduklerimiz uzerinden- Latin Amerika analizi yaptiran bu yazinin AMA kismininin bixi etkileyen tarafini anlatmak icin ev sahibemizin ovguyle bahsettigi amcanin hikayesi yeterli.

Senelerdir ev sahibimiz ve oglunun kopelerini gezdiren, ev anahtarlarina sahip ve evin ihtiyaclarini karsilayan bu becerikli adam gecinebilmek icin her turlu ise kosturuyor. Ancak 15 yasindaki oglu istedigi Nike ayakkabilar alinamadigi icin liseye baslamiyor. Genc okusun diye baska alternatifler aranir ve yaratilirken, bir gun genc ev sahibemize "aslinda cani hic calismak istemedigini" soyluyor. Biz oradayken babasi bu seferde evine flat-line televizyon almak icin kosturmaya devam ediyordu.

Su ana kadar max. empatiyle anlattigim bu hikayenin bize dokunan ucuysa, Uruguay'dan donmeden onceki aksam odamizdan paralarimizin- sadece Amerikan Dolarlarimizin- calindigini farketmemiz oldu. Yani Turkiye'yi yolsuzlukla vuran dolunay Latin Amerika'da bizi benzer sekilde ama farkli olcekte carpti...

Sonrasi durumu ev sahibine bildirmemiz, onun hizli bir sokun ardindan hemem ATM 'ye gidip gunluk dolar limitiyle zaratimixi katsilama cabasi oldu. Kendimizi en guvende hissettghimiz, hatta tatile bile basladigimiz bu sehir ve evde geceyi bir sekilde gecerip, tum guven ayarlarimiz allak bullak olmus sekilde Buenos Aires'e donduk. Donuste bizi bir otel bir kac muze, mutenalastirilmis liman bolgesi, guzel kahve ve yemek pakladi. Ushuaia ucagina binmeden once Uruguayli ev sahibesinden gelen mail, alarm sirketi kayitlarindan durumun netlestigi, tum ev anahtarlarinin degistigi ve odaya kasa kondugu seklindeydi...

Buenos Aires'den bir deniz tasitiyla Urugay'a gecebilme fikri bizi bastan mestetmisti. Ulasim fiyatlari cok yuksek olmasina karsin Cumartesi (14 Aralik) sabahi icin biletimizi alip Sali gunu donmek uzere uc gunluk ce-eee turumuza (long weekend) basladik.
Resmi olarak Guney Yarim Kure'de yaz sezonu 25 Aralik'da aciliyormus.. Istanbul'da sezonu karsilamak icin adadaki evini onceden acanlar misali Arjantinlilerle denizotobusune dolustuk.
Buenos Airesliler, Uruguay'i sayfiye olarak kullaniyorlar. Vaktiyle Uruguay'in en populer noktasi Punto del Este simdi onlarin. Biz Istanbullularin Cesmeyi isgali gibi dusunulebilir. Uruguaylilar bu durumdan hic memnun degil, ama ulke ekonomisi, pahalilik dusunulunce Uruguay'li eski bir aile yazligini 3 ay kiralayarak butun yil gecinebiliyor.
Buenos Aireslilerle dolustugumuz deniz otobusuyle bir saatlik yolculuk ertesi Colonia'ya variyoruz. Sonra 2,5 saatlik otobus yolculuguyla baskent Montevideo'ya ulastik.
Yine bir airbnb evinde kalacagimiz icin atladik taksiye. Ben diyeyim Demircikoy, siz deyin Alkent 2000, sehir merkezine 30 dakika uzaklikta havaalani ve plajlara yakin bir villaya ulastik. Su ana kadar kaldigimiz en tarz ve luks ortami bize sunan ev sahibimiz yaklasik 40 yil Karayipler ve Los Angeles'te yasamis bir kadin tasarimciydi.

Eve girer girmez bahcesindeki sezlonglarda yudumladigimiz soguk ickilerimiz ve birbirinden guzel 3 kopegini de gorunce biz de "sonunda" tatil moduna gec(ebil)tik!!! Ve Ozer gunun onerisini patlatti: "bu ogleden sonrayi plajda gecirelim mi?" )
Nitekim Uruguay'da kaldigimiz uc gun boyunca sayfiye hayatinin - 2013'un son gunes+ denizinin- keyfine vardik.
Vardigimiz gun eve yakin diye yuruyerek gittigimiz bir halk plajiydi. Bizim vardigimiz saatlerde, plajda mevcut olan kalabaliga, is cikisinda bisikletlerine sezlonglarini ve Mate cayi termoslarini sikistiran halk da ekleniyordu. Acemilik, gel-gitin islattigi kumlara havlularimizi serince kisa zamanda usuyup donduk. Deniz suyu-Kilyos misali dalgali oldugu icin- kahverengiydi. Cok albenisi yoktu. Ama bize ilac gibi geldi. Donuste markete ugradik ve o gece Ozer taco pisirdi. ))

Pazar gunu kendimizi tarihi kent merkezine attik. Ogle saatleri 34 dereceye ulasan sicaklik altinda lokantalar disinda her yer kapaliydi. Yine benzetmek gerekirse limanin bir tarafi bizim Bankalar Caddesi'yle Karakoy, diger tarafi Tarlabasi misali. Her iki tarafta mutenalasma emareleri var ama dereceleri farkli. Bankalar caddesi cevresinde restorasyon ve butik oteller artista.

Yerli halkin ve denize bakan toplu konutlarin garip bir sekilde bir arada oldugu diger tarafin gelecegi umariz ki Tarlabasi'na benzemez, cunku hem binalar hem de pazar sicaginda evlerden yukselen muzik ve kahkalar cok guzel.

Montevideo'ya giden her turistin yaptigini yaparak-kesinlikle pisman degiliz- eski meyve-sebze halinin icine konuslanmis et lokantalarindan birine oturduk. Disardaki sicaga ragmen sadece mangali izlemek bile doyurucuydu... )

Yediklerimizi eritmek uzere yavas yavas kentin ana caddesini takip ederek yukari mahallelerine tirmandik. Karsimiza cikan tarih yuklu gururlu meydanlar ve pazar gunu halkin doldurdugu civil civil parklar cok guzeldi.

Montevideo, Latin Amerika'nin 2013 yili kultur baskenti. Nasildi sorusuna cevaben normal zamanlarda goremeyecegimiz bircok sanatci geldi, etkinlik izledik cevabi geldi..
Malum Noel yakin, yilbasi yaklasmakta, kenti ve parki senlendiren bir durum. Ogrendigimize gore devlet, sanatcilara para veremese de boyle gunlerde kamusal mekanlari acip, park ve meydanlari suslemelerini saglayarak destek oluyormus.

Biz kenti bir bastan diger basa katetmeyi tamamladigimizda sokak arasi pazari toplanmis, sokaklar yikaniyor, pazarcilar da bir kenarda biraliyordu. Az otede mahallenin bale okulunun gosterisi icin upuzun bir kuyrukta insanlar tatli tatli sohbet ediyordu.

Bu low- key/ mutevazi yasami birakip, bizi eve goturur tahminiyle bir otobuse atladik. Sonunda eve varamadik ama gunun surprizi fiyakali (East Hampton benzeri) bir mahalle ve enfes bir plaja ulastik. Otobuste bize muzik ziyafeti ceken sokak calgicisi da artisi.

Plajda gunesin batisini izleyecegiz derken zaman gecmis. Ertesi gun gunes yaniklarimizdan anladik )

Mahalle bu kadar luks olunca hazir sushi ve wrapten olusan yemeklerimizi alip bir taksiyle bahcesine bayildigimiz evimize gectik.

Uruguay'da son gun, Arjantililerin yazlikci oldugu Punta del Este yollarina koyulduk. Buranin onemi burnun bir tarafinin resmen Atlantik okyanusunu kucakliyor olmasi. Rio'da giremedigimiz okyanusa sonucta dalacak olmanin heyecaniyla kendimizi plaja attik. Ve tum gun plajda kaldik. . .


Okyanus, Iguazu selaleleri vari ucsuz bucaksiz sonsuz bir doga harikasi.. Dalgalarin icinde eglenmemek imkansiz. Gordugumuz birkac renkli denizanasina ragmen bolca suya girip ciktik.

Benim son donem terapi parcam the Ocean'da Richard Hawley'in dedigi gibi : "beni okyanusa birakin, cunku okyanusun yanindayken dunya gayet iyi!" )