February 2014

Overnight bus from Arequipa, first thru the winding mountain roads and valleys, then thru the desert, we are on our way to the town of Paracas, via Pisco. Descending from 2500 meters above sea level, mountains give way to rocks and then to sand, and then sand to the ocean, Pacific abuts the desert dunes, not the beach here.
Since Pisco is not a scheduled bus stop, and Paracas too small to actually have a bus terminal, we ended up on a Lima bound bus.
Bored to death due to innumerable stops made by the bus earlier and eager to get to stop the soonest, looking out the window, we spot a Pisco sign at the side of the road amidst pisco fields on the desert.
Getting ready to get off, waiting for the bus to make a stop, we notice we are already in another town! Bus crew forgot to drop us off. Driver makes an emergency stop on the highway and lets us off. We cross the highway to head back in Pisco direction to possibly catch a bus or hitch hike. One of the cars we waive at stops and agrees to take us in to Pisco for five Soles. We get in the car, we are about 20 mins out of downtown Pisco it turns out. It also turns out, this car is delivering a package to a factory in Pisco. Both the package and us safely delivered in Pisco, from there we take a collectivo to Paracas. Once again, it turns out this collectivo is not only a shared taxi, but also a food and package delivery car to nearby fish oil factories.

3 packages delivered to factories, in about 30 mins we reach Chaco, the town in Paracas, and check in to a hotel, book Islas Ballestas tour
Ballestas are a group of small islands off the coast of Paracas Reserve peninsula, and are home to many many birds, a lot of sea lions and some penguins.

So the next morning, we leave on the two hour morning tour to survey the islands from the boat, but unfortunately tourists are not allowed on the island, only occasional bird dropping collectors are. Since there are "millions" of birds around, bird droppings pile up on the islands and then scraped off by collectors about every 7-8 years, and shipped to farms in the area to be used as fertilizer.

The bonus of the trip is to see the "candleholder" drawn on the side of a hill in the reserve. Obviously, mysteries about why it was drawn are a many.
Back on land, we chill-kill time back at the hotel for a day, before catching our bus to Lima, there isn't much else to do around Paracas apparently, which is why the place is packed even in the low season.

Cusco'dan gece otobus yolculuguyla
Peru'nun tarihi dokusu korunmus diger bir sehiri olan Arequipa'ya geciyoruz. Bunca zaman yasadigimiz turlu otobus yolculugina yeni bir boyut ekleniyor. Dileyen yolcular BINGO oynuyor. Bildigimiz tombala usulu muavin numaralari cekip mikrofonla iki katli otobusun yolcularina okuyor. Bingo yapan bagiriyor... Ozer oynarken uyumusum.(Odul neydi ya da kazandik mi?..zzzz...)

Arequipa 'beyaz sehir' olarak aniliyor. Ilk bakista nedeni binalarin insa edildigi volkanik beyaz tas. Iki volkanin etegine kurulmus olan kent( bkz ilk fotograf) deprem bolgesinde. Bu taslar hafif ancak depreme dayanikli. Her yer badana beyazi. Sehirde koloniel mimari hakim. Izgara plan uzerinde bir cok ic avlulu mekan.

Kentin goz bebegi, tum Peru kent ve kasabalarinda gordugumuz ana meydan ( Plaza de Armas). Cusco'da oldugu gibi, bas kosede bir katedral olmak uzere kalan kenarlari boylu boyunca iki katli binalarla donatilmis alan. Halk gunun her saati burada takiliyor. Meydan gibi meydan! Bulusuyor, yiyor, iciyor, muzik dinliyor.. Turistler katedralin merdivenlerinde, daha parali olanlar binalarin ikinci katindaki balkonlardalar.

Artik adet edindigimiz uzere, eger bir kentte "once gez sonra bahsis ver" turu varsa kesin yaziliyoruz. Arequipa'da bu turlari kentin Bilgi Merkezi ve universitesi ortaklasa duzenliyor. Hem universite ogrencilerine harclik oluyor hem de biz gezginler sadece turistik yerleri ogrenmekle kalmiyor kentin gundelik hayatina dair ipuclari da ediniyoruz...

Rehberimiz tura, bir tabu yikarcasina, beyaz sehrin hikayesini anlatmakla basliyor. Arequipa'nin, tum Peru tarihinde Isgalci Ispanyollara en cok destek olan kent oldugunu soyluyor. Ispanyol kulturune sahip cikan ve yasatan kent oldugu icin " beyaz adama" gonderme beyaz sehir olarak anildigini anlatiyor. Ayrica vaktiyle zenginlik gostergesi olarak binalarin rengarenk boyandigini zamanla ifade biciminin yalinlastigini belirtiyor. Nitekim ertesi gun Guney Amerika'nin en buyuk manasterlarindan biri olan Santa Catalina de Siena'yi gezdigimizde vaktiyle bu kentin nasil bir renk ahengi icinde oldugunu canlandirmamiz kolaylasiyor.

Ispanyollarin isgalinden yaklasik 40 yil sonra 1579'da kurulan bu manaster zaman icinde 450 kadar rahibeyi agirlayabilecek kapasiteye ulasmis. 20.000 metrekarelik bir alana yaygin manaster alani duvarlarin arkasinda bir sehir gibi. Ilginc yani katilan her rahibe icin bir odanin insa edilerek bu sekilde organik bicimde sekillenmis olmasi ( ayrilan rahibe odasini satiyor. Ya da devredebiliyor, olenin yerine yeni birisi yerlesebiliyor) Rahibeler nadiren bir araya toplandiklari mekanlar( torensel yemek ve ibadetler icin salonlar) disinda kendi icine kapali hucrelerden olusan bir kompleks. Suan sadece 5 rahibeye ev sahipligi yapan Manaster, kendini surdurebilir kilmak ve namini korumak icin bos kalan kompleksin buyuk bir kismini ziyarete acmis.( Bizim ziyaretimiz 3 saat surdu. )

Rehberli turumuza geri donersek, diger duraklarimiz biraz daha turistikti. Once bu bolgelerin onemli gecim kaynagi Alpaca yununden tekstil ureten bir fabrikaya gittik. Hayvanlari ( deve familyasindan olan bu hayvanlari Patagonya'dan yukariya siralarsak: Guanoco, vicunya, lama ve alpaca) gorduk, "oz hakiki" yunun nasil uretildiginin surecini ogrendik. El isi goz nuru emek doken bir dag kizinin sabrina hayran olduk.

Diger turistik duragimiz ise Peru'nun milli ickisi Pisco Sour'un yapilisini izlemekti. Daha once Sili'de katildigim mutfak kursunda nasil yapildigini ogrendigim bu ickinin iki ulke arasinda buyuk bir kapisma sebebi olmasi hayret verici (bir yandan da pek asina). Rehberimize gore sonunda Avrupa Birligi(?!?) bu ickinin Peru'ya ait olduguna kanaat getirmis. Aslinda aradaki fark net: Peru yumurta akini kopurtup ustune koyuyor))

Biz de bu kavgadan faydalanip ) tadini ve etkisini sevdigimiz bu ickiyi her firsatta tadiyoruz )

Ayaklarimizin biraz yere basmasi icin" ruhani olarak Tibete bagli" ( bir tanitim yazisinda "spiritually connected to Tibet" yaziyordu) Kutsal Vadi'den ayrilip, bu sefer de "kutsal kent" olarak anilan Cusco'ya geciyoruz.

Cusco, Inka medeniyetinin baskenti olmasi sebebiyle Ispanyol'larin her anlamiyla "fetih etmeyi" onemsedikleri bir kent...Kitadaki medeniyetler yarisinda yeri stratejik: Halihazirda Inkalarin sahip oldugu icat, zenginlik ve beraberinde gelen gosterisi, bir nevi koloniyel gosteris ve Hristiyan misyonerligiyle ele gecirme cabasi.

Tarihte, medeniyet ustu medeniyet kurulmasina ve yontemlerine ozellikle biz Anadolu insanlari asinayiz. Kural bir oncekini korumaktan cok asimile etmek, yaristirmak, donusturmek, en kotu ihtimal bir kulbuna uydurup ustune ekleyerek degistirmek ve unutturmaktan geciyor...

Bu durumun yansimalari kentte bariz bir sekilde okunuyor. Ornegin Cusco'nun yerinin secilme sebebi olan Gunes Tapinagina bakmak yeterli. Cusco'nun merkezinde yer alan, donemin en onemli ve buyuk toren tapinagindan geriye kalan bir kac duvar.. Ispanyol isgaliyle birlikte, 16yy ortasinda genis alana yaygin ve ihtisamli tapinagin hemen ustune bir katedral insaati basliyor, tapinagin taslari kullaniliyor. Biri ne kadar yalin ve dogayla ilintiliyse, digeri Ispanya Kralligi ve Hristiyan dinini temsil etmek uzere o kadar detayli, suslu ve altin yaldizli zengin.

Cogunlukla kilise ve katedraller gibi, bir oncekinin dini binasina yenisini oturtmak, icinde ise bir oncekinin ayagini kesmemek ocin benzer motifleri kullanmaya devam etmek. Yine ornek vermek gerekirse Inlalarin en onemli ve kudretli tanrisi olan Inti'nin ( gunes tanrisi) adi kiliselerde Isa'nin tablolarinda yaziyor. Buna inglizcede "syncretism" deniyor.. Bollivya'dan beri Hristiyanlastirma ugruna daha once varolanin ya da farkli inanc ve ibadetlerin karistirilarak sunulmasina ne isim verilir diyordum. Megersem kelimenin kokeni Antik Yunana gidiyormus!! ( sasirdik mi? Hayir)

Tum bu kitada olup biten medeniyetleri Avrupa merkezli bir bakisla okursak, bizi vuran gercek Guney Amerika'da Inkalar varken Avrupa'da Ronesans oluyor.. Gel gor ki Ronesansin esigindeki Ispanyollar bu Kitada katliam, yagma yapiyor. Begendigi coca, kahve gibi haz vericileri gizlice Avrupa'da kullanirken, Guney Amerika kitasina yasakliyor, hastalik yayiyor...

Kentte Inka'lardan geri kalan sehircilik anlayisi, yani yerlesirken kurduklari duzen. Hala sektorlere bolunmus yapi islemeye devam ediyor. Inkalarin varligi, Kentin icinde, duvarlarda gorunur... Evlerin duvarlarinin alt kotlari Inka kalintilarindan kalan/toplanan taslarla, sonra caginin malzemeleriyle orulmus.

Bugun Cusco, turistler aradiklari herseyi verilecek bir kent. Roma gibi - yasayan bu tarih kentinde hersey turizm ihtiyacina gore duzenlenmis... Geriye kalan koloniyel mimari, ic avlusu bol genis dortgen prizma binalar.. Distan gorunen ihtisam icte ferah fersah baska bir yasam. Gunumuzde bu binalarin bir kismi muze, bir kismi banka, kalanlari da otel olarak kullanilmakta. Artik kimse o kadar buyuk evde oturmuyor )

Cusco, guzel korunmus bakimli bir kent. McDonalds dahil disarida asili rengarenk tabela ve levhalar yok. Hepsi tek tip ahsap uzerine belli bir boyutta. Bilenler meshur meydandaki dukkanlarin modaya gore degistigini soyluyor. Su an 'tasarim' alpaca urunleri ve 'Inka' muchevherleri satan kuyumcular revacta...

Alan memnun satan memnun...

And Daglari, Dunyanin en uzun dag dizileri.. Uzunlugu 7000 km civarinda. Guney Amerika kita'sinin Bati Kiyisini Kuzeyden Guney'e kesiyorlar.. Bir ucu Karayiplerde, diger ucu Patagonya'da.... Yaklasik 40 gundur, biz de onlari guneyden kuzeye teker teker kesfediyor, renklerine, cinslerine gore ayiriyor, siraliyor yan yana diziyoruz... Onlar bizim farkimizda mi (?) dev bir soru isareti.. Yuzyillardir bas dondurucu endamlariyla duran bu daglar, buralarin tek hakimi gibi...

Kutsal Vadi'ye gelisimiz ani oldu... Inka medeniyetinin oykusunu gunumuzde de yasatan Cusco'yu hic gormeden direkt Kutsal Vadi'ye dalmak belki de hayirli oldu. Onca yoldan sonra Peru'ya varinca dost ellere teslim olacagimizi biliyorduk. Daha once hic tanismadigimiz, ama bizlerden cok maceraci olduklarini bildigimiz Ozer'in arkadasinin arkadasi Arda ve onun kader ortaklari Selin ve Doruk'un Kutsal Vadi'deki evlerini hedefledik. Ortaklasa kurduklari VAMOSS adli girisimle Guney Amerika'yi mahir elden dolasmak isteyenlere ozel turlar tasarliyorlar, eslik ediyorlar..(Arayiniz facebookta "vamoss travel".)

Oncelikle, bir nevi sila hasreti emaresi olsa da, 70 gun sonra Turkce duymak, tanidik tadlarla karsilanmak, bir odaya on gun icin yerlesmek bize cook iyi geldi.

Vamoss ekibinin, kendilerine sectikleri yuva, Kutsal Vadi'nin turistler icin az populer bir kasabasi olan Calca. Calca her yere yakin. Evden kafayi kaldirinca yuce daglar... Her bir dagda Inka ve oncesi medeniyetlerin izi. Daglarin arkasi Shamanlari bilge, Amazonlar. Daglardaki yerliler gun asiri kasabadalar. Burada hicbirsey turistik-foklorik degil. Kimene gore ilkel, kimine gore zamansiz! Yerliler oldugu gibiler...

Vamoss'un evi, distan renk vermeyen bir duvarin arkasinda adeta bir vaha. Bu bolgede az bulunan sicak su sistemi ve sobasi var. Yagmurlu mevsimde olmamiza ragmen hergun bahcede verandada...turlu turlu cicekler, kuslar, orumcekler...icinde yemeklerimizi yedik, ates yaktik, takildik...Kasabanin pazari iki sokak asagida. Hergun kahvalti oncesi taze alisveris. Ruhun ne isterse... Ister akca agac surup krep, ister patatesli omlet... Kendiliginden kollektif kendiliginden imece. Insanin burada yaraticiligi aciliyor. Daha once bilmedigi tahillar gormedigi sebzeler birbirine karisiyor, dogaclama yemekler cikiyor. Doga bonkor, istah acik, ruh deneysel, iliskiler verici...Garip bir sekilde haz ile huzur birarada.

Kutsal Vadi'nin tam ortasinda bulunan Calca'dan diger kasaba ve kalintilara ulasim kolay ve ucuz. On gunluk sure boyunca Kutsal Vadi'ye dagilmis kalintilari (Pisac, Ollantaytambo, Moray, Tipon...bkz. Ozer'in ilgili yazisi) kentin kaosuna yakalanmadan dolasma firsati bulduk. Sabah kalkip bugun hangi kalintiya gitsek (tercumesi hangi daga tirmansak) gundelik bir spor haline geldi. Wayna Picchu'dan sonra titreyen bacaklar cozuldu, hafif cantalar ve bir yagmurlukla daglardaki lamalar misali sekerek yaptigimiz gunubirlik turlar ruyalarimizi degistirdi... Nefesimizi acti. Yagmurda islanmaktan cekinmez olduk. Gunduz selamladigimiz daglar gece uzerimize ortu oldu. Bildik zaman kavrami yok oldu...

Anlayacaginiz, Tibetten sonra Dunya'nin en yuksek platosunda olmak bizi carpti... Sili ve Bolivya'da volkan, laguna, col deyip kucuk dil yutarken.. Peru'da basta Inkalar ve ondan onceki 'ilkel' kabile/medeniyetlerin gozunden bu daglara bakinca, onlarin bu daglarla (orman, bitki ve taslarla vb.) kurdugu iliskiyi gormek bizi baska bir boyuta tasidi...

Herhalde 'Kutsal Vadi' adi da boyle bir yerden geliyor...Eskiden Machu Picchu posterlerine bakinca, ilk tapinagi goren bizler, Wayna Picchu'ya ciktiktan sonra tapinagin arkasindaki 'dagi' önce goruyoruz... Artik Kutsal Vadi'de kafamizi cevirdigimiz heryerde, (Carlos Castaneda'nin kulaklari cinlasin) Daglar bizi yuzleriyle selamliyor, konusuyor.

Bizi tanistiran ve kucaklayan dostlara ve daglara selam olsun!!

( sevenlere, fonda Sezen Aksu calsin: "benim meskenim daglardir daglar!")

With so many Inca ruins in Sacred Valley, any eager tourist needs to buy the Boleto Turistico to visit all or most, as the boleto provides serious discounts on entry fees to all of the sites, so we do, and spend the week visiting most...

On the way back from the Machu Picchu Expedition, we spent the night in Ollanta, a small lovely town still with Inca flair, because for some reason it was never fully demolished by the Conquistadors, and it is one of the oldest inhabited settlements on the continent, and because of this, Ollanta is more than just stop on the way to MP.

Inca ruins on a hillside, are within the city limits and provide great views of the town and the Sacred Valley of the Incas.

This is where we start to appreciate even more the grandeur of MP, pretty much lower in altitude than Ollanta but being perched on a hilltop and extensive, deserves all the praise Professors Rodriguez asserted back in the days at History of Architecture class, it's all coming back now.

After Ollanta, on the way back to Calca, we stop by at Moray to investigate the Inca "laboratory" where they built concentric agricultural terraces to observe climate differences due to height variations on plant growing behavior, and produced the most efficient seeds of potatoes, corn, kinua etc.

This is another great example of Inca know-how and patience at work to achieve perfection, just like stone work all around the Sacred Valley.
Speaking of stonework, next up was Qenqo, a very small archeological site just outside Cuzco, which does not have any stone work standing at all, but has a small maze of caves and tunnels that make up a temple.

Slanted and slightly disorienting stone corridor leading up to the temple, resembles, or rather, might have inspired the slanted passageways in Torqued Ellipsis by Richard Serra.
A nice 2 Km walk down the hill from Qenqo is Saqsaywaman, AKA "Sexy Woman", as it is renamed for the tourists' sake.

Sexy Woman's got nice zigzagging curved stone walls as former fortifications, some still standing, some taken down and moved in to Cusco to construct new houses etc. after the Conquistadors conquered the city.
Ceremonial Plaza in the middle of the site is a vast manicured green space, larger than most of the public parks in Istanbul, and populated by animals too, in this case by a herd of camelids. Atop temple hill, there is the panoramic view of the town of Cusco.
The next day in Pisac, we first drive thru "Gringoville", a white men's neighborhood just outside town inhabited by hippies, spiritualists, esoterics and the like, who have migrated here in search of that special thing. Past the ghetto, we reach the top of the hill where the ruins are, from here it is a 3 hour walk back down to Pisac, but what a wonderful one it is.


The path takes one thru the military barracks, the ceremonial plaza, a cliff hugging trek that goes thru a cave tunnel, then out to the crop storage, then down to the old town and agricultural terraces, by the falls and finally in to Pisac proper, where the handicraft market welcomes all tired visitors.

Next up is Tipon, a site just outside Cusco, famous for it's use of irrigation channels, but it turns out to be a real trek to get there. Tax police are out for inter-city busses, thus most buses take detours, it takes 4 hours to get to the site. Once at the site we inspect the channels and settle in one of the houses for snacks. It doesn't take too long for lightnings visible beyond hills to get there and we are soaked in torrential rain in an instant. It is time to return home via Cusco, but all Calca bound buses take the long way out and apparently go back thru Tipon, so we end up going to the same town where we hadn't been before, twice in one day! Or is it the dizzy heights?